Dieta po zawale - menu od serca i dla serca

Spis treści

Odpowiednio zbilansowana dieta jest elementem leczenia oraz profilaktyki chorób układu krążenia. Co jeść, a czego unikać po przebytym zawale mięśnia sercowego? Na jakie składniki odżywcze zwrócić szczególną uwagę w jadłospisie chorego? Czy dieta po zawale serca może być jednocześnie zdrowa, smaczna i pożywna? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w niniejszym artykule.

Zawał mięśnia sercowego – przyczyny, objawy

Zawał serca jest martwicą mięśnia sercowego, do której dochodzi na skutek niedokrwienia narządu.

Najczęstszą przyczyną zawału serca jest zamknięcie tętnicy spowodowane miażdżycą tętnic wieńcowych. Do miażdżycy dochodzi przez rozwój blaszki miażdżycowej w tętnicach, która powstaje na skutek odkładania się w organizmie chorego człowieka „złego” cholesterolu LDL.

Choroby serca i układu krążenia – główne czynniki ryzyka:

nadciśnienie tętnicze,
nadwaga i otyłość (szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna, czyli nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha),
niezdrowa, źle zbilansowana dieta,
używki – palenie tytoniu, picie alkoholu,
niski poziom aktywności fizycznej lub jej całkowity brak,
przewlekły stres.

Objawy przy zawale mięśnia sercowego:

silny, uciskający ból za mostkiem, który może trwać nawet wiele godzin,
ból promieniujący od lewej ręki,
niskie ciśnienie tętnicze (poniżej 100 mmHg),
nudności, wymioty.

Dieta po zawale serca – ogólne zasady

Dieta osób po zawale serca powinna być skonsultowana z lekarzem. Aby odpowiednio zbilansować jadłospis, warto również skorzystać z porady dietetycznej.

W przypadku pacjenta leżącego przez pierwsze 24 godziny po zawale dieta powinna być płynna i lekkostrawna (ze względu na możliwość wystąpienia nudności i wymiotów). Poniższe założenia dotyczą diety pacjenta w okresie rekonwalescencji.

Dieta osób po zawale serca – dieta śródziemnomorska:

Należy jeść mniejsze porcje posiłków w równych odstępach czasowych.
Dieta śródziemnomorska zakłada wysoką podaż warzyw i owoców (w szczególności zielonych warzyw liściastych).
Dieta po zawale serca uwzględnia podaż błonnika w ilości minimum 30 gramów dziennie. Błonnik pokarmowy znajdziesz między innymi w składzie pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz w warzywach i owocach.
Ważnym składnikiem diety po zawale jest również białko – chude mięsa (np. drób), ryby oraz suche nasiona roślin strączkowych.
Dieta śródziemnomorska uwzględnia wysoką podaż tłuszczów roślinnych. Tłuszcze zwierzęce powinny być ograniczone do minimum.
Duże znaczenie mają także stosowane techniki kulinarne. Należy unikać smażenia na głębokim tłuszczu. Można gotować w wodzie i na parze oraz zapiekać w folii lub pergaminie (najlepiej z dodatkiem tłuszczu roślinnego).
Jadłospis po zawale zakłada także ograniczenie soli.
Należy ograniczyć używki do minimum, a najlepiej całkowicie zrezygnować z palenia tytoniu i picia alkoholu.
Należy pamiętać o regularnym nawadnianiu, najlepiej wodą mineralną.

Dieta po przebytym zawale mięśnia sercowego – produkty zalecane:

warzywa i owoce – dodawane do każdego posiłku, różnorodne, kolorowe i sezonowe, spożywane w różnych formach (na surowo, gotowane, przecierane i pieczone);
produkty pełnoziarniste, na przykład: płatki zbożowe (płatki owsiane, żytnie), pieczywo razowe, pieczywo z mąk pełnego przemiału, kasze gruboziarniste, brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron;
tłuste ryby morskie, np. łosoś;
niesolone orzechy, pestki, nasiona, na przykład: orzechy włoskie, pestki dyni, nasiona słonecznika, czyli produkty bogate w zdrowe tłuszcze omega (zaleca się spożywanie ok. 30 g orzechów dziennie);
oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek, olej lniany, olej rzepakowy – dodatek olejów roślinnych do sałatek nie tylko poprawia ich smak, ale również wspomaga wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K);
nasiona roślin strączkowych (np. soja i ciecierzyca) oraz produkty na ich bazie (tofu, tempeh, mleko sojowe) – doskonałe źródło białka i ważny element diet wegańskich;
chude mleko i nabiał, na przykład jogurt naturalny, serek wiejski, kefir, chude sery twarogowe;
chude mięso i wędliny – wysokiej jakości, pochodzące z dobrego źródła, np. indyk, kurczak;
świeże zioła do przyprawiania potraw;
woda mineralna, herbaty (zielona, czerwona, biała).

Dieta po przebytym zawale serca – produkty przeciwwskazane:

W diecie po zawale trzeba unikać przede wszystkim tłuszczów zwierzęcych oraz kwasów tłuszczowych trans.

Kwasy tłuszczowe trans

Tłuszcze trans to specyficzna podgrupa kwasów nienasyconych. Ich cechą charakterystyczną jest kształt.

Zwykła cząsteczka nienasyconego kwasu tłuszczowego (cząsteczka cis) w miejscu podwójnego wiązania zagina się, przyjmując kształt przypominający literę V. Natomiast kwasy trans to tłuszcze o takim samym składzie chemicznym, ale prostej cząsteczce. Ta, wydawałoby się niewielka, różnica diametralnie zmienia ich metabolizm w organizmie człowieka.

Kwasy tłuszczowe trans znajdują się głównie w tłuszczach zwierzęcych. Występują między innymi w mięsie wołu i barana oraz margarynie. Znajdziemy je także w żywności wysoko przetworzonej, fast-foodach i słodyczach.

Cukry proste

W jadłospisie po zawale należy ograniczyć również cukry proste. Ich nadmierne spożycie ma negatywny wpływ nie tylko na masę ciała, ale również pracę serca i całego układu krążenia.

Sól

W leczeniu i prewencji chorób układu krążenia kluczowe znaczenie ma również ograniczenie soli. Chodzi zarówno o sól w formie przyprawy, jak i unikanie niezdrowych, słonych przekąsek.

Poniżej pełna lista produktów, których należy unikać w każdej zdrowej diecie, a w szczególności w prewencji i leczeniu chorób układu krążenia:

tłuste mięso, wędliny i przetwory mięsne (w tym konserwy, smalec), w których znajdują się kwasy tłuszczowe nasycone i tłuszcze trans;
żywność wysoko przetworzona, fast-food, gotowe dania ze sklepu – źródła niezdrowego tłuszczu i cukrów prostych;
tłusty nabiał, masło, twarde margaryny;
słone przekąski, takie jak chipsy, krakersy, paluszki;
słodkie przekąski i wyroby cukiernicze, takie jak cukierki, batony, drożdżówki, lody, desery na tłustym mleku;
słodkie napoje, w tym energetyki i inne napoje gazowane;
alkohol.

Dieta kardiologiczna. Które związki wspomagają pracę układu krążenia?

Odpowiednio zbilansowana dieta może wspomóc proces leczenia zaburzeń lipidowych i uregulować poziom stężenia cholesterolu w organizmie.

Poniższe składniki pokarmowe warto włączyć także do diety osoby zdrowej, aby ograniczyć ryzyko zawału serca i innych konsekwencji wynikających z problemów kardiologicznych.

Kwasy tłuszczowe omega

Kwasy tłuszczowe omega to zdrowe tłuszcze, które wspomagają prawidłową pracę układu nerwowego i krążenia. Ich regularne spożywanie ma na celu polepszenie gospodarki lipidowej w organizmie. Kwasy omega regulują poziom cholesterolu – obniżają poziom „złego” cholesterolu LDL i podwyższają poziom „dobrej” frakcji, czyli cholesterolu HDL.

Kwasy omega znajdziesz głównie w tłustych rybach morskich. Ich dobrym źródłem są również tłuszcze roślinne zawarte w awokado, orzechach, pestkach, nasionach oraz olejach roślinnych.

Fitosterole

Sterole roślinne (fitosterole) należą do tej samej grupy związków co cholesterol (mają podobną budowę), jednak nie są wytwarzane w ludzkim organizmie. Spożywanie roślinnych steroli pozwala obniżyć cholesterol. Znacznie ogranicza także ryzyko zachorowalności na choroby układu krążenia.

Fitosterole występują w tak zwanej żywności funkcjonalnej oraz w roślinach bogatych w tłuszcz (pestki dyni i słonecznika, ziarna sezamu).

Antyoksydanty

Zarówno żywienie zdrowego, jak i chorego człowieka powinny uwzględniać również źródła antyoksydantów (przeciwutleniaczy).

Antyoksydanty zwalczają wolne rodniki, czyli związki, które uszkadzają zdrowe komórki w organizmie i przyspieszają procesy ich starzenia. Zaburzenie równowagi między ilością wolnych rodników a ilością przeciwutleniaczy skutkuje występowaniem stresu oksydacyjnego.

Naturalnymi antyoksydantami są witaminy C, A i E oraz związki roślinne, takie jak flawonoidy. Przeciwutleniacze, dzięki zwalczaniu wolnych rodników, działają ochronnie na tętnice. Poza tym łagodzą stany zapalne śródbłonka naczyń krwionośnych oraz regulują poziom cholesterolu.

Najlepszym źródłem antyoksydantów są warzywa i owoce w każdej formie. Świeże, pokrojone warzywa warto mieć zawsze pod ręką i sięgać po nie wtedy, gdy najdzie Cię ochota na niezdrową przekąskę. Duszone warzywa to świetny dodatek do dań. Z owoców możesz przyrządzać takie dania jak: desery oraz soki, koktajle i smoothie.

Dobrym źródłem antyoksydantów są także produkty zbożowe, strączki, orzechy i nasiona.

Witaminy i składniki mineralne

Każda zdrowa dieta powinna uwzględniać źródła niezbędnych witamin i składników mineralnych. W menu dla serca kluczowe znaczenie mają w szczególności witaminy z grupy B.

Witamina B6

Witamina B6 (pirydoksyna) wpływa na prawidłową pracę układu nerwowego, krwionośnego i immunologicznego. Poza tym reguluje ciśnienie tętnicze krwi. Witaminę B6 znajdziesz między innymi w mięsie, rybach, produktach zbożowych, orzechach i nasionach.

Witamina B12

Witamina B12 (cyjanokobalamina) bierze udział w tworzeniu elementów morfotycznych krwi. Poza tym uczestniczy w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów. Źródłem witaminy B12 są wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso i podroby, ryby, jaja).

Dla serca ważne są również pierwiastki, takie jak potas, wapń, sód, magnez, selen, cynk i krzem.

W trosce o serce

O serce najlepiej zadbasz, prowadząc zdrowy tryb życia.

Zdrowa dieta, regularne nawadnianie, odpowiednia dawka ruchu, ograniczenie używek i unikanie chronicznego stresu to ważne elementy leczenia i profilaktyki chorób układu krążenia.

Pamiętaj również o regularnych badaniach profilu lipidowego. Kontroluj stan swojego zdrowia cyklicznie (nawet wtedy, gdy nic Ci nie dolega).

Paula Frończuk

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Uczestniczka licznych kursów i szkoleń z zakresu dietetyki klinicznej, sportowej oraz dziecięcej. Szczególnie interesuje się dietetyką sportową, edukacją żywieniową a także dietetyką w zdrowiu psychicznym. Prywatnie pasjonatka biegania, górskich wycieczek i gotowania – szczególnie kuchni włoskiej.

Zobacz kolejny artykuł