Spis treści
Witamina E jest jedną z najważniejszych witamin antyoksydacyjnych. Nie bez przyczyny nazywana jest witaminą płodności i młodości. Chociaż występuje w przyrodzie powszechnie, jej niedostateczne spożycie może negatywnie odbijać się na kondycji skóry, włosów i paznokci, a także zaburzać płodność kobiet i mężczyzn. Witamina E nie jest syntetyzowana przez ludzki organizm, więc powinna być dostarczana wraz z pożywieniem. Występuje głównie w produktach pochodzenia roślinnego. Dla prawidłowego przyswajania witaminy E w posiłku powinny znajdować się też tłuszcze. W czym jest witamina E? Dlaczego nie powinno jej zabraknąć w naszej diecie?
Mianem witaminy E określa się związek organiczny rozpuszczalny w tłuszczach. Witamina E to aż osiem związków podobnych w budowie. Każdy z tych związków zawiera dwie składowe: tokoferole i tokotrienole. Tokoferole i tokotrienole dzielą się na rodzaje alfa, beta, delta i gamma. Alfa-tokoferol jest najbardziej aktywną formą witaminy E. Właściwości, jakie przypisuje się tej witaminie, to przede wszystkim działanie antyoksydacyjne – witamina E jest jednym z najskuteczniejszych przeciwutleniaczy w przyrodzie, a do jej najważniejszych funkcji należy ochrona naskórka przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych.
Jakie znaczenie dla organizmu ma tokoferol? Na co działa? Większość funkcji witaminy E wynika z jej możliwości antyoksydacyjnych. Antyoksydanty (przeciwutleniacze) to związki chemiczne, które wykazują wiele cennych właściwości. Przede wszystkim spowalniają reakcje utleniania w organizmie, chronią struktury komórek przed bakteriami i wirusami oraz przeciwdziałają wolnym rodnikom. Wolne rodniki niszczą zdrowe komórki w organizmie, co przyspiesza proces starzenia się skóry. Antyoksydanty neutralizują wolne rodniki i prowadzą do oczyszczenia organizmu. Witamina E, obok witamin C i A, jest najsilniejszym naturalnym przeciwutleniaczem. Ma cenne właściwości i wpływa korzystnie na wiele funkcji w naszym organizmie. Poza tym ogranicza ryzyko niektórych chorób.
Nie bez powodu witamina E nazywana jest witaminą płodności. Nawet jej źródłosłów wskazuje na właściwości propłodnościowe. Nazwa „tokoferol” pochodzi od greckich słów: tocos (czyli „urodzić”) i pherein („nieść”), co w wolnym tłumaczeniu oznacza „wydać na świat młode”. Witamina E ma znaczenie zarówno w kontekście płodności u mężczyzn, jak i kobiet. Dlatego niezależnie od płci, należy zadbać o jej właściwe spożycie. W diecie osób starających się o dziecko naturalne źródła witaminy E powinny pojawiać się codziennie. Zapotrzebowanie na tę witaminę rośnie także w ciąży i podczas karmienia piersią.
U mężczyzn tokoferol jest nie tyle witaminą na potencję, ile silnym przeciwutleniaczem, który chroni komórki plemników przed uszkodzeniem. Męskie komórki rozrodcze są szczególnie podatne na działanie wolnych rodników. Wynika to z ich budowy – ich błona komórkowa składa się z białka, kwasów nukleinowych i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które są łatwym celem dla wolnych rodników. Witamina E zwiększa ruchliwość plemników i ma wpływ na wytwarzanie nasienia, co z kolei korzystnie oddziałuje na proces zapłodnienia.
U kobiet witamina E jest ważnym składnikiem diety w ciąży – zapobiega takim zaburzeniom jak obumieranie płodu czy poronienie. W połączeniu z cynkiem i selenem zapewnia prawidłową budowę błony śluzowej macicy, co jest konieczne do zapłodnienia i prawidłowego zagnieżdżenia się zarodka. Witamina E chroni też czerwone krwinki przed wolnymi rodnikami, dzięki czemu redukuje anemię, która ma niekorzystny wpływ na płodność u kobiet. Ponadto, w połączeniu z witaminą C, zapobiega zaburzeniom owulacji. Dzięki właściwościom przeciwutleniającym witamina E korzystnie działa na stabilność DNA komórek jajowych. Witamina E przyczynia się do prawidłowego rozwoju płodu – ma wpływ na kształtowanie się wzroku dziecka i jego masę urodzeniową. Dlatego niedobór witaminy E (podobnie jak niedobory kwasu foliowego) jest niebezpieczny w ciąży. Warto zadbać o wprowadzenie tych składników do diety – dla zdrowia swojego i dziecka.
Ze względu na korzystne działanie na skórę, włosy i paznokcie, witamina E nazywana jest też witaminą młodości. Aby poprawić urodę, warto zadbać o jej źródła w pożywieniu, ale również o odpowiednie kosmetyki. W jaki sposób witamina E wpływa na skórę i jej wytwory? Przede wszystkim wnika w skórę i wbudowuje się pomiędzy komórki, dzięki czemu wzmacnia naskórek i zmniejsza jego wrażliwość na promieniowanie UV. Najbardziej odpornym na działanie promieni słonecznych związkiem z rodziny tokoferoli jest estrowa forma witaminy E – octan tokoferolu, który jest często stosowany w filtrach przeciwsłonecznych. Witamina E łagodzi także podrażnienia i poparzenia skóry, powstałe na skutek działania promieni słonecznych. Dodatkowo działa przeciwzapalnie oraz przeciwobrzękowo. Witaminę E (w połączeniu z witaminą A) stosuje się na trądzik pospolity. Ze względu na działanie kojące, nawilżające, uelastyczniające, ochronne oraz przeciwstarzeniowe, zastosowanie w kosmetologii znalazły również preparaty z witaminą E na włosy, a także paznokcie.
Zapotrzebowanie na witaminę E zależy przede wszystkim od wieku i ogólnego stanu fizjologicznego organizmu. Poniżej podano średnie, dzienne zapotrzebowanie wyrażone w miligramach (mg):
Są sytuacje, kiedy zapotrzebowanie na tę witaminę szczególnie wzrasta. Na zaburzenia prawidłowego poziomu tokoferolu w organizmie narażone są następujące grupy:
Witamina E nie jest syntezowana w organizmie człowieka, więc musi być dostarczana wraz z pożywieniem. W organizmie człowieka gromadzi się głównie w tkance tłuszczowej. Dlatego od obecności tłuszczów w pożywieniu zależy prawidłowe wchłanianie witaminy E. Źródłem tokoferoli są zwłaszcza nasiona i oleje z nich tłoczone, a także kiełki pszenicy, orzechy, pełne ziarna zbóż i warzywa liściaste.
Rozważasz suplementację witaminy E? Jaką najlepszą formę tej witaminy można dostarczyć organizmowi? Badania wykazują, że naturalna witamina E jest dwukrotnie lepiej przyswajalna przez organizm niż jej forma syntetyczna. Zamiast przyjmować witaminę E w kapsułkach, lepiej zadbać o jej naturalne źródła. Tylko pamiętaj o tym, żeby przy okazji w jadłospisie znalazły się też wartościowe źródła tłuszczu, najlepiej pochodzenia roślinnego lub rybnego.
Witamina E – gdzie występuje? Jak pokryć dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę? W poniższej tabeli znajdziesz największych rekordzistów pod względem zawartości witaminy E.
Produkt (porcja) Zawartość witaminy E [mg ]% RDA* [kobiety/mężczyźni]
*wskazane dzienne spożycie, zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia
Jak widać, witamina E występuje głównie w produktach pochodzenia roślinnego, ale nie tylko. Poniżej znajdziesz produkty z witaminą E ułożone w kolejności od największej do najmniejszej zawartości w składzie.
Witamina E – produkty (zawartość witaminy E w 100 g):
Zdrowa dieta to podstawa zdrowego życia! Nie wiesz, jak ułożyć jadłospis, by każdego dnia spożywać odpowiednią ilość witaminy E? Skorzystaj z usług cateringu dietetycznego. Wśród diet Maczfit znajdują się zestawy posiłków odpowiadające na zróżnicowane potrzeby żywieniowe. Każdy z nich jest skomponowany w ten sposób, aby nie zabrakło w nim witamin ani składników mineralnych. Wybierz dietę Maczfit dopasowaną do swoich potrzeb i nie martw się niedoborem witaminy E ani innych składników odżywczych. W Maczfit możesz również bezpłatnie skorzystać z konsultacji dietetycznej. Nasz specjalista doradzi, co jeść dla lepszego zdrowia i samopoczucia.
Witamina młodości znalazła zastosowanie w kosmetyce. Wszystko dzięki jej wyjątkowym właściwościom odżywczym, regenerującym, nawilżającym i natłuszczającym. Kremy do twarzy i balsamy do ciała, które mają w swoim składzie witaminę E, przeznaczone są zazwyczaj do każdego rodzaju skóry. Takie preparaty szczególnie działają na skórę wrażliwą, skłonną do podrażnień i zmarszczek. Jak już wspomniano, witamina E bierze udział w ochronie skóry przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym. Kremy z tokoferolem często są używane pomocniczo w leczeniu podrażnień skóry, leczeniu łuszczycy, egzemy i cery trądzikowej. Witamina E jest również częścią różnych mieszanek suplementów diety. Przyjmowanie takich preparatów zawsze warto skonsultować z lekarzem. Każdą witaminę można przedawkować, co z kolei prowadzi do problemów zdrowotnych.
Ze względu na powszechne występowanie w żywności, niedobory witaminy E są niezwykle rzadkie. Taka sytuacja może nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach. Na niedobór narażone są głównie:
Niedobór witaminy E u osób dorosłych przyczynia się do uszkodzenia błon komórkowych i w konsekwencji do przyspieszonego rozpadu krwinek czerwonych oraz dystrofii (zaniku) mięśni. Najczęstsze objawy niedoboru witaminy E to:
Szczególnie narażone na niedobory tego składnika są przedwcześnie urodzone niemowlęta, u których z tego powodu może wystąpić między innymi anemia hemolityczna, dystrofia, a także zahamowanie wzrostu naczyń krwionośnych w oczach, co z kolei może doprowadzić do utraty wzroku.
Dane z licznych badań wskazują na to, że witamina E przyjmowana w nadmiarze nie kumuluje się w organizmie do poziomu, który byłby dla człowieka toksyczny. Nadmiar witaminy E jest metabolizowany i wydalany wraz z moczem. Potencjalne ryzyko przedawkowania witaminy E możliwe jest tylko w przypadku niewłaściwego przyjmowania suplementów diety (co najmniej rok w ilości około 270 mg na dobę). Mimo że nadmiar witaminy E nie jest toksyczny, może powodować:
Witamina E jest odporna na działanie wysokich temperatur, ale niszczą ją niskie temperatury (mrożenie) i nadmierna ekspozycja na tlen oraz promieniowanie słoneczne. Dlatego warzywa i oleje bogate w witaminę E najlepiej przechowywać w ciemnym miejscu. Podobnie sprawa ma się z kosmetykami i suplementami z witaminą E w składzie. Na proces wchłaniania tej witaminy niekorzystnie wpływają środki antykoncepcyjne, leki przeczyszczające, hormony tarczycy i związki żelaza. Witamina E, jak każdy inny cenny składnik odżywczy, nie lubi także towarzystwa używek – alkoholu i papierosów.
Witamina E działa najlepiej z innymi związkami rozpuszczalnymi w tłuszczach, przede wszystkim z witaminą A. W procesie żywienia człowieka wszystkie witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K) odgrywają bardzo ważną rolę. Witamina A również jest przeciwutleniaczem i korzystnie wpływa na stan skóry. Witamina D dobrze działa na układ nerwowy i reguluje skurcze mięśni, w tym serca. Z kolei witamina K znajduje zastosowanie w kontrolowaniu krzepliwości krwi. Alfa tokoferol lepiej wchłania się także w towarzystwie witaminy C i witamin z grupy B. Witamina E wraz z kwasem foliowym (witamina B9) to połączenie ważne szczególnie w ciąży (przyczynia się do prawidłowego rozwoju płodu). Przyswajalność alfa tokoferolu wzrasta, gdy wśród suplementów znajduje się mangan i selen. Do diety należy włączyć także nienasycone kwasy tłuszczowe, które są dobre nie tylko dla zdrowia, ale również wspomagają wchłanianie tokoferoli.