Spis treści
Zdrowie zaczyna się w jelitach. Na tym założeniu bazują twórcy wielu popularnych diet, między innymi diety SCD (diety specyficznych węglowodanów) i GAPS (diety zespołu psychologiczno-jelitowego). W tym artykule przyjrzymy się bliżej podstawowym założeniom oraz wadom i zaletom diety GAPS. Poznamy także jej genezę oraz listy produktów rekomendowanych i zakazanych.
Autorką diety GAPS jest lekarka Natasha Campbell-McBride. W swojej książce „Zespół psychologiczno jelitowy – naturalne metody leczenia autyzmu, ADHD, dysleksji, dyspraksji, depresji i schizofrenii” opisała nowy model żywienia, który – według jej teorii – ma być pomocny w leczeniu powyższych schorzeń. Nazwa „dieta GAPS” pochodzi od angielskiego gut and psychology syndrom, co w tłumaczeniu oznac za „zespół psychologiczno-jelitowy”. Campbell-McBride w swojej pracy przez lata obserwowała pacjentów cierpiących na różne zaburzenia psychologiczne i neurologiczne. Zauważyła związek pomiędzy dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego a problemami neurologicznymi i psychicznymi. Pierwotnie dieta GAPS powstała, aby pomóc synowi autorki cierpiącemu na autyzm. Z czasem założenia „GAPS diet” zaczęły rozpowszechniać się wśród innych lekarzy i pacjentów neurologicznych.
Co ciekawe, dieta GAPS jest modyfikacją diety SCD (specific carbohydrates diet – dieta specyficznych węglowodanów). W diecie SCD wyklucza się z jadłospisu wszystkie węglowodany złożone (w tym sacharozę, laktozę i skrobię). Głównym celem tej diety jest wspomaganie leczenia chorób jelit, między innymi wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, SIBO i uchyłkowatości jelit.
Autorka diety GAPS przekonuje, że ten sposób żywienia sprawdzi się w przypadku:
Dieta GAPS jest dietą eliminacyjną. Wyklucza z jadłospisu praktycznie wszystkie źródła węglowodanów złożonych, w tym zboża, warzywa skrobiowe i niektóre rośliny strączkowe.
Sprawdź, jakimi zasadami rządzi się zespół psychologiczno-jelitowy GAPS:
Poniżej znajdziesz szczegółową listę produktów dozwolonych w diecie GAPS:
Na liście produktów zakazanych znajdują się między innymi:
Dieta GAPS składa się z trzech głównych etapów. Należą do nich:
Faza wstępna podzielona jest na dodatkowych sześć etapów. Poniżej znajdziesz wszystkie etapy GAPS wraz z ich głównymi założeniami.
Rozpoczynając przygodę z dietą GAPS, należy uzbroić się w cierpliwość i stopniowo przyzwyczajać do zmian. W pierwszej fazie dozwolone są głównie samodzielnie przygotowane wywary z mięsa i kości, soki z kiszonek oraz domowe jogurty i kefiry (o ile są dobrze tolerowane przez organizm pacjenta). Oprócz tego można pić napar z korzenia imbiru z dodatkiem miodu oraz napar z rumianku.
Do produktów spożywanych w pierwszej fazie dodaje się: surowe żółtka, zupy, gulasze z mięsa i warzyw, fermentowane ryby, masło klarowane. Należy także zwiększyć ilość soków z kiszonek i fermentowanych napojów mlecznych.
Jadłospis rozszerza się o awokado, kiszone warzywa, bezzbożowe naleśniki i jajka smażone na tłuszczu pochodzenia zwierzęcego (kaczym, gęsim lub maśle klarowanym).
Do diety można włączyć grillowane lub pieczone mięso (najlepiej w towarzystwie gotowanych lub surowych warzyw). Do posiłków zaleca się dodawanie 1-2 łyżek zdrowych tłuszczów roślinnych (oliwa z oliwek tłoczona na zimno). W etapie czwartym następuje stopniowe wprowadzanie soków warzywnych. Można również jeść chleb pieczony zgodnie z założeniami diety (zboża zastępuje się na przykład mąką orzechową).
Stopniowe wprowadzanie warzyw w formie surowej oraz jabłka w formie puree.
Jeśli wszystkie produkty z pozostałych etapów są dobrze tolerowane, w etapie szóstym należy wprowadzić obrane, surowe jabłka. Dietę rozszerza się także o surowe owoce i miód. Jadłospis stopniowo można urozmaicać domowymi wypiekami i słodyczami przyrządzonymi zgodnie z zasadami GAPS.
Jeśli na którymś z etapów występują nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunki, zaparcia, ból brzucha, wzdęcia), należy przerwać dietę.
Jeśli po zakończeniu wszystkich etapów początkowych pacjent czuje się dobrze, można przejść do pełnej diety GAPS.
Pełna dieta GAPS trwa zazwyczaj od 18 do 24 miesięcy, a jej jadłospis obejmuje głównie:
Do wypieków należy używać mąki orzechowej. Autorka diety zaleca łączenie źródeł białka z warzywami i dodawanie wywaru mięsnego do każdego posiłku. Czas trwania pełnej diety GAPS zależy głównie od stanu zdrowia pacjenta. Jeśli przez sześć miesięcy nie odnotowano niepokojących objawów ze strony układu pokarmowego, można przejść do etapu końcowego, czyli fazy reintrodukcji.
W końcowym etapie GAPS następuje stopniowe i powolne rozszerzanie diety o wcześniej wykluczone produkty. Według autorki najlepiej zacząć od ziemniaków i fermentowanych ziaren. Z czasem można wprowadzić inne zboża, strączki i warzywa skrobiowe. W tym czasie należy uważnie obserwować organizm i, jeśli wystąpią jakiekolwiek nieprzyjemne dolegliwości, natychmiast zrezygnować z rozszerzania diety.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że proces leczenia osób z zaburzeniami neurologicznymi i psychologicznymi zawsze powinien odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza. Dieta GAPS może być tylko jedną z dróg, prowadzącą do poprawy stanu zdrowia i samopoczucia.
Organizm człowieka, aby prawidłowo funkcjonować, potrzebuje wszystkich składników odżywczych w odpowiednich proporcjach. Zdrowa dieta równa się odpowiednio zbilansowana dieta – zarówno pod względem kaloryczności, jak i składników pokarmowych. Zdrowe jedzenie powinno dostarczać organizmowi białek, tłuszczów i węglowodanów, a także składników mineralnych i witamin we właściwych proporcjach. Każdy z tych elementów odgrywa ważne role w funkcjonowaniu wszystkich narządów i układów. Pamiętaj – zdrowy styl życia to nie tylko właściwie ułożona dieta, ale również regularna kontrola swojego stanu zdrowia. Jeśli zauważasz u siebie niepokojące dolegliwości, niezwłocznie udaj się do lekarza.
Poniżej przykładowy, jednodniowy jadłospis zgodny z założeniami fazy pełnej GAPS: