Dieta bogatoresztkowa - zasady i przykładowy jadłospis

Spis treści

Dieta bogatoresztkowa, inaczej zwana dietą wysokobłonnikową lub resztkową, to dieta lecznicza stosowana jako naturalny środek na zaparcia. Korzyści ze stosowania diety bogatoresztkowej jest jednak więcej. Wyższa podaż błonnika pokarmowego w jadłospisie dnia codziennego pomaga przy chorobach kardiologicznych, cukrzycy i otyłości. Sprawdź, jakie są najważniejsze zasady diety bogatoresztkowej. Przekonaj się, jakie produkty włączyć do jadłospisu, a których artykułów spożywczych lepiej unikać.

Dieta bogatoresztkowa – na czym polega ten rodzaj diety?

Na czym polega dieta bogatoresztkowa? Najważniejszą zasadą, która dotyczy tego sposobu żywienia, jest włączenie do jadłospisu produktów bogatych w błonnik pokarmowy. Stąd inna nazwa diety bogatoresztkowej – dieta wysokobłonnikowa.

Dieta bogatoresztkowa zakłada znacznie wyższą podaż błonnika pokarmowego niż w przypadku tradycyjnej diety.

Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe, polisacharydy roślinne) to nieuszkodzone węglowodany i ligniny pochodzenia roślinnego, które nie ulegają strawieniu i wchłonięciu przez przewód pokarmowy. Błonnik pokarmowy dzielimy na rozpuszczalny i nierozpuszczalny w wodzie.

Błonnik rozpuszczalny to związki takie jak: pektyny, gumy, śluzy, beta glukany i inulina. Ta frakcja błonnika ulega fermentacji w przewodzie pokarmowym. Pektyny mają zdolność obniżania stężenia glukozy po posiłku i regulowania poziomu cholesterolu. Beta glukany korzystnie wpływają na układ odpornościowy organizmu, a inulina jest prebiotykiem, który wspomaga rozwój pożytecznych kultur bakterii w jelitach.

Błonnik nierozpuszczalny obejmuje takie związki jak: celuloza, hemiceluloza, ligniny i skrobia oporna. Nierozpuszczalne frakcje błonnika mają właściwości przyspieszające perystaltykę (ruchy) jelit. Poza tym zwiększają masę stolca. Frakcja nierozpuszczalna nie jest trawiona, dlatego organizm wydala ją wraz z innymi związkami jako substancję balastową.

W diecie bogatoresztkowej powinny znaleźć się zarówno rozpuszczalne, jak i nierozpuszczalne frakcje błonnika.

Dla kogo dieta bogatoresztkowa?

Dieta bogatoresztkowa polecana jest przede wszystkim osobom cierpiącym na zaparcia nawykowe i nadmierną pobudliwość jelita grubego. Stosuje się ją również w profilaktyce chorób układu krążenia, cukrzycy oraz otyłości.

Do najważniejszych korzyści zdrowotnych płynących ze stosowania diety bogatoresztkowej należą:

profilaktyka i leczenie zaparć,
profilaktyka i leczenie hemoroidów,
profilaktyka miażdżycy,
profilaktyka zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2,
wspomaganie odchudzania,
większe odczucie sytości,
profilaktyka otyłości,
wspomaganie oczyszczania jelit, co przyczynia się do ograniczenia ryzyka chorób przewodu pokarmowego, głównie chorób jelit i nowotworów, np. raka jelita grubego.

Główne wskazania do stosowania diety bogatoresztkowej to:

nadwaga i otyłość,
hemoroidy,
zaparcia,
zminimalizowanie dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego i choroby uchyłkowej jelita grubego (tzw. uchyłkowatość jelita grubego),
kamica żółciowa (poza stanami ostrymi kamicy żółciowej),
zaburzenia glikemii, stan przedcukrzycowy, cukrzyca (wysoka zawartość błonnika pokarmowego oznacza niski indeks glikemiczny produktu),
zaburzenia lipidowe, hiperlipidemia (dieta bogatoresztkowa pomaga zapobiegać rozwojowi miażdżycy),
choroby serca i układu krążenia (w tym ryzyko nadciśnienia tętniczego),
inne choroby zapalne,
zaburzenia odporności.

Dieta wysokobłonnikowa dietą leczniczą

Dietę wysokobłonnikową klasyfikujemy jako dietę leczniczą. Zanim zdecydujesz się na wprowadzenie diety bogatoresztkowej na własną rękę, warto skorzystać z porady lekarskiej. W ułożeniu jadłospisu na diecie wysokobłonnikowej pomocna może okazać się także konsultacja dietetyczna.

Główne zasady w diecie bogatobłonnikowej

Stosowanie diety bogatoresztkowej wiąże się z kilkoma zasadami.

Sprawdź, w jaki sposób wprowadzić produkty wysokobłonnikowe do codziennych posiłków, aby cieszyć się dobrym zdrowiem i samopoczuciem.

Dieta bogatoresztkowa zakłada wyższą niż zazwyczaj podaż błonnika w diecie. W tradycyjnym jadłospisie podaż błonnika wynosi około 20-25 g na dzień. W diecie bogatoresztkowej – 40-60 g, a w niektórych przypadkach nawet 70 g.
Należy pamiętać o stopniowym zwiększaniu błonnika, tak aby przewód pokarmowy mógł przyzwyczaić się do nowego menu. Zbyt szybkie zmiany w diecie mogą powodować nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunki czy kolki.
Podstawą jadłospisu w diecie bogatoresztkowej są produkty bogate w błonnik pokarmowy.
Zaleca się jedzenie pięciu porcji warzyw i jedną porcję owoców dziennie.
Doskonałym źródłem błonnika są produkty zbożowe (na przykład makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, kasza gryczana). Najlepiej podawać je na półtwardo. Długie gotowanie sprawia, że produkty zbożowe tracą swoje wartościowe składniki, w tym błonnik pokarmowy.
Do każdej potrawy warto dodawać produkty bogate w błonnik – na przykład otręby pszenne jako dodatek do ziemniaków lub chleb pełnoziarnisty jako dodatek do sałatki.
Stosując dietę bogatoresztkową, z jadłospisu należy wykluczyć produkty wysokoprzetworzone, produkty wysokotłuszczowe, wszelkie potrawy smażone i pieczone na tłuszczu.
Należy również unikać słodyczy, wyrobów cukierniczych, słonych przekąsek i słodkich napojów.
Jadłospis w diecie bogatoresztkowej powinien być indywidualnie zbilansowany zarówno pod względem kaloryczności, jak i niezbędnych składników odżywczych (białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne).
Najlepiej jeść 4-5 posiłków dziennie w równych odstępach czasowych (co 2-3 godziny).
Stosując dietę bogatoresztkową, należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu. Błonnik wiąże wodę znajdującą się w przewodzie pokarmowym. Najlepiej wypijać od 2 do 2,5 litra wody mineralnej dziennie.
Dieta o wysokiej podaży błonnika (na poziomie 50-70 g dziennie) nie powinna być stosowana przez bardzo długi czas. U osób zdrowych stosowanie diety wysokobłonnikowej przez wiele miesięcy może prowadzić do podrażnienia jelit, zaburzeń w mikroflorze jelitowej, wzdęć, bólu brzucha i niedoborów pokarmowych.

Nie tylko płatki owsiane i kanapki z razowym pieczywem. Co jeść na diecie bogatoresztkowej?

Odpowiednio ułożona dieta bogatoresztkowa jest bardzo smaczna i pożywna. Błonnik pokarmowy daje uczucie sytości po posiłku i to przez długi czas.

Z jakich produktów komponować jadłospis diety wysokobłonnikowej?

Dieta bogatoresztkowa – produkty zalecane (o wysokiej zawartości błonnika):

otręby pszenne i płatki owsiane oraz inne (pszenne, żytnie, orkiszowe, gryczane),
kasza gryczana, jęczmienna, owsiana,
mąka razowa,
pieczywo razowe, pieczywo ciemne, chleb żytni pełnoziarnisty,
ryż brązowy,
makaron pełnoziarnisty,
suszone owoce,
surowe owoce i warzywa,
rośliny strączkowe,
orzechy,
ziarna i pestki (sezam, mak, błonnik witalny, słonecznik, dynia),
soki owocowe,
soki warzywne.

Dieta bogatoresztkowa – inne zalecane produkty:

nabiał o niskiej zawartości tłuszczu (chude mleko, jogurt naturalny, ser twarogowy ziarnisty),
jajka, a szczególnie białka jaj,
chude ryby,
chude mięso (najlepsze chude mięsa to kurczak i indyk),
ulubione przyprawy (z wyłączeniem ostrych),
słaba herbata, kawa zbożowa,
zielona herbata,
herbaty ziołowe,
woda mineralna.

Dieta bogatoresztkowa – jakich produktów unikać?

Stosowanie diety bogatoresztkowej należy połączyć z przestrzeganiem zasad zdrowego trybu życia.

Sprawdź, jakich produktów nie powinien uwzględniać wysokobłonnikowy jadłospis.

Dieta bogatoresztkowa – tych produktów unikaj:

tłuszcze zwierzęce spożywane w nadmiarze, tłuste wędliny, tłuste mięsa, tłuste ryby,
tłuste produkty mleczne, tłusta śmietana, tłuste mleko,
fermentowane napoje mleczne,
mąka wysoko oczyszczona, mąka kukurydziana,
białe pieczywo,
kasza manna, kukurydziana,
słodycze, wyroby cukiernicze,
czekolada i przetwory wysokosłodzone,
słone przekąski,
słodzone napoje gazowane,
alkohol.

Stosowanie diety bogatoresztkowej – przeciwwskazania

Mimo licznych korzyści, płynących ze stosowania diety bogatoresztkowej, również ten sposób odżywiania ma pewne przeciwwskazania.

Jeśli zmagasz się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, niezwłocznie udaj się do lekarza. Odpowiednia, szybka diagnostyka i stosowanie się do zaleceń lekarzy jest najważniejszą częścią leczenia.

Dieta bogatoresztkowa to dieta lecznicza, jednak nie lekkostrawna, dlatego też pewne choroby układu pokarmowego są przeszkodą do jej stosowania. Z wysokobłonnikowego jadłospisu muszą zrezygnować między innymi osoby zmagające się z chorobą wrzodową żołądka, stanami zapalnymi dróg żółciowych i chorobą Leśniowskiego-Crohna.

Dieta bogatoresztkowa dla dzieci

Poza tym ze szczególną ostrożnością należy podchodzić do stosowania diety wysokobłonnikowej u dzieci i młodzieży. Niektóre frakcje błonnika pokarmowego wiążą ważne składniki odżywcze obecne w treści pokarmowej. Przez to wysokie spożycie błonnika może utrudniać wchłanianie witamin i składników mineralnych.

Z błonnikiem związana jest obecność kwasu fitynowego, który utrudnia wchłanianie żelaza, wapnia i cynku. Poza tym zmniejszenie produktów tłuszczowych wpływa na wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Dlatego tak ważne jest odpowiednie zbilansowanie jadłospisu pod względem wszystkich składników odżywczych.

Dieta bogatoresztkowa – lista przeciwwskazań:

stany zapalne żołądka, w tym choroba wrzodowa,
stany zapalne dróg żółciowych,
stany zapalne jelit, w tym choroba Leśniowskiego-Crohna,
stany zapalne trzustki,
nieżyty przewodu pokarmowego,
choroba wrzodowa dwunastnicy,
wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
stany pooperacyjne,
stan po zmniejszeniu żołądka,
choroby zakaźne,
stan niedożywienia,
niedobór białka,
niedobór składników mineralnych i witamin,
anemia,
osteoporoza.

Dieta bogatoresztkowa – przykładowy jadłospis

Wiesz już, na czym polega dieta wysokobłonnikowa i jakie produkty są w niej dozwolone.

Sprawdź przykładowy jednodniowy jadłospis, który powstał na podstawie głównych założeń diety bogatoresztkowej.

Dieta bogatoresztkowa – przykładowy jadłospis jednodniowy:

Śniadanie: płatki owsiane na mleku roślinnym, ser twarogowy półtłusty, łyżeczka otrębów pszennych. Do tego kromka pieczywa razowego z szynką, pomidor, sałata, oliwa z oliwek, kawa zbożowa lub słaba herbata.

Drugie śniadanie: bułka pełnoziarnista z hummusem z ciecierzycy, sałatka jarzynowa. Do picia zielona herbata.

Obiad: zupa kalafiorowa z ziemniakami, pieczeń wołowa, kasza gryczana, surówka z selera, jabłka i marchwi. Do tego kompot z jabłek.

Podwieczorek: jogurt naturalny i suszone owoce (na przykład garść suszonych śliwek). Do picia woda mineralna.

Kolacja: chleb żytni pełnoziarnisty, warzywna sałatka z dodatkiem sera feta i pestkami dyni. Do picia woda lub herbata.

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.

Zobacz kolejny artykuł