Dieta bezmleczna matki karmiącej – co należy wiedzieć?

Gdy pojawia się podejrzenie alergii pokarmowej u niemowlęcia, często konieczna jest zmiana w jadłospisie mamy. W takich przypadkach kluczowym rozwiązaniem bywa dieta bezmleczna matki karmiącej. Właściwie skomponowana jest w pełni bezpieczna i pozwala skutecznie złagodzić objawy u malucha.

Kiedy wprowadzenie diety bezmlecznej matki karmiącej jest konieczne?

Wprowadzenie diety bezmlecznej u matki karmiącej jest interwencją o charakterze leczniczym, a nie profilaktycznym. Stosuje się ją wyłącznie na wyraźne zalecenie lekarza, który podejrzewa lub zdiagnozował u niemowlęcia alergię na białko mleka krowiego (ABMK). Nie należy rozpoczynać jej samodzielnie. Mechanizm jest prosty – alergeny z pożywienia matki mogą przenikać do jej pokarmu, a następnie wywoływać reakcje u wrażliwego na nie niemowlęcia. Celem diety jest przerwanie tego łańcucha i złagodzenie objawów u malucha, co pozwala na kontynuowanie karmienia piersią.

Zobacz również: Co jeść podczas karmienia piersią?

Jak potwierdzić alergię na białko mleka krowiego?

Bardzo ważne jest prawidłowe rozpoznanie problemu. Dlatego tak ważna jest współpraca z pediatrą lub alergologiem. Dieta eliminacyjna ma charakter diagnostyczny lub leczniczy. 

1. W pierwszym etapie, po wykluczeniu z jadłospisu matki produktów mlecznych, obserwuje się reakcję dziecka. Jeśli objawy ustępują, potwierdza to wstępną diagnozę;
2. Następnie, pod kontrolą specjalisty, można przeprowadzić próbę prowokacji, czyli ponowne wprowadzenie niewielkiej ilości nabiału do diety matki, aby ostatecznie potwierdzić związek przyczynowo-skutkowy. Taki proces gwarantuje, że restrykcje nie są stosowane bezpodstawnie.

Objawy alergii na białko mleka krowiego u niemowląt

Symptomy alergii na białko mleka krowiego u niemowlęcia, które wymagają wprowadzenia diety bezmlecznej matki karmiącej, bywają różnorodne i nie zawsze oczywiste. Postać łagodna lub umiarkowana najczęściej objawia się poprzez dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Należą do nich częste ulewanie, gwałtowne wymioty, przewlekła biegunka lub uporczywe zaparcia. Charakterystycznym, choć niepokojącym sygnałem, może być pojawienie się krwi w stolcu dziecka. Do tego dochodzą problemy skórne, takie jak zmiany typowe dla atopowego zapalenia skóry, pokrzywka alergiczna czy miejscowe obrzęki.

W rzadkich przypadkach alergia na białko mleka krowiego przybiera ciężką postać, a jej objawy są alarmujące i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Do takich symptomów należy: 

• wstrząs anafilaktyczny, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia;
• inne poważne sygnały to wyraźne zaburzenia wzrastania i przybierania na masie ciała, które mogą wynikać z biegunki lub wymiotów;
• powodem do niepokoju jest także całkowita odmowa przyjmowania pokarmu przez dziecko, ciężka postać anemii z niedoboru żelaza oraz ostry obrzęk krtani lub problemy z oddychaniem.

Podstawowe zasady i produkty zakazane w diecie bezmlecznej

Najważniejszą zasadą diety bezmlecznej jest całkowita i bezwzględna eliminacja z jadłospisu wszystkich produktów zawierających białka mleka krowiego. Nie chodzi tu wyłącznie o samo mleko, ale o całą gamę jego przetworów. Z jadłospisu muszą zniknąć jogurty, kefiry, maślanki, zsiadłe mleko, śmietana, masło oraz wszelkie rodzaje serów: twarogowe, żółte, topione, pleśniowe czy typu feta. Restrykcja dotyczy mleka w każdej formie – świeżego, pasteryzowanego, UHT, skondensowanego czy w proszku. Taka eliminacja wymaga dużej samodyscypliny, ponieważ nawet śladowe ilości alergenu mogą wywołać u dziecka niepożądane reakcje.

Przestrzeganie zasad diety bezmlecznej matki karmiącej to także uważne sprawdzanie składu kupowanych produktów. Białka mleka, takie jak kazeina, laktoalbumina czy laktoglobulina, są często dodawane do żywności przetworzonej. Z tego powodu konieczne jest dokładne czytanie etykiet przed zakupem. Należy unikać produktów, które w składzie mają mleko w proszku, serwatkę, laktozę (jeśli nie jest oznaczona jako farmaceutyczna) czy tłuszcz mleczny. Konieczność tak wnikliwej analizy składników sprawia, że dieta ta jest wymagająca, ale jej precyzyjne stosowanie jest warunkiem skuteczności i poprawy stanu zdrowia dziecka.

Ukryte źródła białek mleka, na które trzeba uważać

Jak wspomniano, białka mleka krowiego mogą znajdować się w produktach, w których ich obecność nie jest oczywista.

Składniki wskazujące na obecność białek mleka to między innymi:

• kazeina;
• kazeiniany (np. wapnia, sodu, potasu);
• serwatka (także koncentrat białka serwatkowego);
• laktoalbumina;
• laktoglobulina;
• laktoferyna;
• tłuszcz mleczny;
• sucha masa mleczna;
• hydrolizat białka (jeśli jego pochodzenie nie jest określone).

Ryzyko alergii krzyżowej

Istotnym zagadnieniem jest ryzyko alergii krzyżowej. Białka zawarte w mleku innych ssaków kopytnych, takich jak kozy i owce, mają budowę bardzo zbliżoną do białek mleka krowiego. Z tego powodu u części niemowląt z ABMK wystąpi również reakcja na te produkty, dlatego one także muszą zostać wyeliminowane z diety matki. Mniejsze, ale wciąż istotne ryzyko dotyczy wołowiny i cielęciny. Z tego względu, jeśli objawy u dziecka nie ustępują mimo ścisłej diety bezmlecznej, lekarz może zalecić czasowe wykluczenie również tych rodzajów mięsa. Warto także obserwować reakcję na produkty sojowe, które u części dzieci mogą powodować podobne symptomy.

Co można jeść? Bezpieczne produkty i zamienniki

Prawidłowo skomponowana dieta bezmleczna matki karmiącej może być smaczna, urozmaicona i w pełni wartościowa. Jej podstawą powinny być produkty jak najmniej przetworzone. Dozwolone i zalecane są wszystkie warzywa i owoce, zarówno świeże, jak i mrożone – stanowią one bogate źródło witamin, składników mineralnych oraz błonnika. Bezpiecznym źródłem białka jest chude mięso drobiowe i wieprzowe, a także ryby, które dostarczają cennych kwasów omega-3. Do jadłospisu można włączyć także jaja, choć w przypadku podejrzenia dodatkowych alergii u dziecka, ich spożycie warto skonsultować z lekarzem.

Ważnym elementem diety są produkty zbożowe, które dostarczają energii. Bezpieczne są wszystkie rodzaje kasz (gryczana, jaglana, jęczmienna), ryż, komosa ryżowa, amarantus oraz makarony bez dodatku jaj i mleka. Cennym źródłem białka roślinnego i błonnika są nasiona roślin strączkowych, takie jak fasola, soczewica, ciecierzyca i groch. Jako źródło zdrowych tłuszczów zaleca się stosowanie olejów roślinnych (oliwy z oliwek, oleju rzepakowego, lnianego), a także spożywanie awokado, orzechów, pestek i nasion. Kluczem do zapewnienia organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych jest różnorodność.

Jak skomponować pełnowartościowy i zbilansowany jadłospis?

Pomocne w urozmaiceniu diety mogą być roślinne zamienniki nabiału, jednak należy wybierać je świadomie. Napoje roślinne, określane jako „mleko” (np. owsiane, ryżowe, migdałowe), warto wybierać w wersjach wzbogacanych w wapń. Należy jednak pamiętać, że pod względem odżywczym nie są one równowartościowym zamiennikiem mleka krowiego i nie powinny stanowić podstawy diety, a jedynie jej dodatek. Na rynku dostępne są także jogurty i sery na bazie roślinnej, np. kokosowe czy sojowe, które mogą urozmaicić jadłospis. Zawsze jednak trzeba sprawdzić ich skład, by upewnić się, że nie zawierają ukrytych alergenów.

Komponowanie posiłków powinno opierać się na łączeniu produktów z różnych grup, co gwarantuje zbilansowanie diety: 

• przykładowe śniadanie może stanowić owsianka przygotowana na wodzie lub napoju roślinnym z dodatkiem świeżych owoców, orzechów i nasion chia;
• na obiad można przygotować pieczoną rybę lub drób z kaszą i dużą porcją warzyw;
• dobrą propozycją na kolację jest gęsta zupa krem z warzyw, np. z dyni czy brokułów, z dodatkiem oliwy z oliwek i pestek słonecznika;
• jako przekąski świetnie sprawdzą się świeże owoce, warzywa z hummusem czy garść orzechów;
• istotne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu – zaleca się picie dużej ilości wody.

Należy pamiętać, że okres stosowania diety eliminacyjnej jest najczęściej ograniczony w czasie. U zdecydowanej większości dzieci tolerancja na białka mleka krowiego pojawia się w pierwszych latach życia. Ważna jest stała współpraca z lekarzem prowadzącym oraz, w przypadku dłuższych interwencji, z dietetykiem klinicznym. Specjalista pomoże nie tylko zbilansować bieżący jadłospis, ale również bezpiecznie zaplanować proces ponownego wprowadzania alergenów do diety dziecka w odpowiednim momencie.

Maczfit

Maczfit jest liderem w branży cateringu dietetycznego w Polsce. Nad posiłkami pracuje zespół wykwalifikowanych dietetyków i kucharzy, a certyfikaty i wyróżnienia potwierdzają jakość usługi. Naszą misją jest zmiana nawyków żywieniowych Polaków, co staramy się osiągnąć również poprzez publikowane przez nas treści.