Dieta bogatoresztkowa, inaczej zwana dietą wysokobłonnikową lub resztkową, to dieta lecznicza stosowana jako naturalny środek na zaparcia. Korzyści ze stosowania diety bogatoresztkowej jest jednak więcej. Wyższa podaż błonnika pokarmowego w jadłospisie dnia codziennego pomaga przy chorobach kardiologicznych, cukrzycy i otyłości. Sprawdź, jakie są najważniejsze zasady diety bogatoresztkowej. Przekonaj się, jakie produkty włączyć do jadłospisu, a których artykułów spożywczych lepiej unikać.
Dieta bogatoresztkowa – na czym polega ten rodzaj diety?
Na czym polega dieta bogatoresztkowa? Najważniejszą zasadą, która dotyczy tego sposobu żywienia, jest włączenie do jadłospisu produktów bogatych w błonnik pokarmowy. Stąd inna nazwa diety bogatoresztkowej – dieta wysokobłonnikowa.
Dieta bogatoresztkowa zakłada znacznie wyższą podaż błonnika pokarmowego niż w przypadku tradycyjnej diety.
Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe, polisacharydy roślinne) to nieuszkodzone węglowodany i ligniny pochodzenia roślinnego, które nie ulegają strawieniu i wchłonięciu przez przewód pokarmowy. Błonnik pokarmowy dzielimy na rozpuszczalny i nierozpuszczalny w wodzie.
Błonnik rozpuszczalny to związki takie jak: pektyny, gumy, śluzy, beta glukany i inulina. Ta frakcja błonnika ulega fermentacji w przewodzie pokarmowym. Pektyny mają zdolność obniżania stężenia glukozy po posiłku i regulowania poziomu cholesterolu. Beta glukany korzystnie wpływają na układ odpornościowy organizmu, a inulina jest prebiotykiem, który wspomaga rozwój pożytecznych kultur bakterii w jelitach.
Błonnik nierozpuszczalny obejmuje takie związki jak: celuloza, hemiceluloza, ligniny i skrobia oporna. Nierozpuszczalne frakcje błonnika mają właściwości przyspieszające perystaltykę (ruchy) jelit. Poza tym zwiększają masę stolca. Frakcja nierozpuszczalna nie jest trawiona, dlatego organizm wydala ją wraz z innymi związkami jako substancję balastową.
W diecie bogatoresztkowej powinny znaleźć się zarówno rozpuszczalne, jak i nierozpuszczalne frakcje błonnika.
Dla kogo dieta bogatoresztkowa?
Dieta bogatoresztkowa polecana jest przede wszystkim osobom cierpiącym na zaparcia nawykowe i nadmierną pobudliwość jelita grubego. Stosuje się ją również w profilaktyce chorób układu krążenia, cukrzycy oraz otyłości.
Do najważniejszych korzyści zdrowotnych płynących ze stosowania diety bogatoresztkowej należą:
- profilaktyka i leczenie zaparć,
- profilaktyka i leczenie hemoroidów,
- profilaktyka miażdżycy,
- profilaktyka zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2,
- wspomaganie odchudzania,
- większe odczucie sytości,
- profilaktyka otyłości,
- wspomaganie oczyszczania jelit, co przyczynia się do ograniczenia ryzyka chorób przewodu pokarmowego, głównie chorób jelit i nowotworów, np. raka jelita grubego.
Główne wskazania do stosowania diety bogatoresztkowej to:
- nadwaga i otyłość,
- hemoroidy,
- zaparcia,
- zminimalizowanie dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego i choroby uchyłkowej jelita grubego (tzw. uchyłkowatość jelita grubego),
- kamica żółciowa (poza stanami ostrymi kamicy żółciowej),
- zaburzenia glikemii, stan przedcukrzycowy, cukrzyca (wysoka zawartość błonnika pokarmowego oznacza niski indeks glikemiczny produktu),
- zaburzenia lipidowe, hiperlipidemia (dieta bogatoresztkowa pomaga zapobiegać rozwojowi miażdżycy),
- choroby serca i układu krążenia (w tym ryzyko nadciśnienia tętniczego),
- inne choroby zapalne,
- zaburzenia odporności.
Dieta wysokobłonnikowa dietą leczniczą
Dietę wysokobłonnikową klasyfikujemy jako dietę leczniczą. Zanim zdecydujesz się na wprowadzenie diety bogatoresztkowej na własną rękę, warto skorzystać z porady lekarskiej. W ułożeniu jadłospisu na diecie wysokobłonnikowej pomocna może okazać się także konsultacja dietetyczna.
Główne zasady w diecie bogatobłonnikowej
Stosowanie diety bogatoresztkowej wiąże się z kilkoma zasadami.
Sprawdź, w jaki sposób wprowadzić produkty wysokobłonnikowe do codziennych posiłków, aby cieszyć się dobrym zdrowiem i samopoczuciem.
- Dieta bogatoresztkowa zakłada wyższą niż zazwyczaj podaż błonnika w diecie. W tradycyjnym jadłospisie podaż błonnika wynosi około 20-25 g na dzień. W diecie bogatoresztkowej – 40-60 g, a w niektórych przypadkach nawet 70 g.
- Należy pamiętać o stopniowym zwiększaniu błonnika, tak aby przewód pokarmowy mógł przyzwyczaić się do nowego menu. Zbyt szybkie zmiany w diecie mogą powodować nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunki czy kolki.
- Podstawą jadłospisu w diecie bogatoresztkowej są produkty bogate w błonnik pokarmowy.
- Zaleca się jedzenie pięciu porcji warzyw i jedną porcję owoców dziennie.
- Doskonałym źródłem błonnika są produkty zbożowe (na przykład makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, kasza gryczana). Najlepiej podawać je na półtwardo. Długie gotowanie sprawia, że produkty zbożowe tracą swoje wartościowe składniki, w tym błonnik pokarmowy.
- Do każdej potrawy warto dodawać produkty bogate w błonnik – na przykład otręby pszenne jako dodatek do ziemniaków lub chleb pełnoziarnisty jako dodatek do sałatki.
- Stosując dietę bogatoresztkową, z jadłospisu należy wykluczyć produkty wysokoprzetworzone, produkty wysokotłuszczowe, wszelkie potrawy smażone i pieczone na tłuszczu.
- Należy również unikać słodyczy, wyrobów cukierniczych, słonych przekąsek i słodkich napojów.
- Jadłospis w diecie bogatoresztkowej powinien być indywidualnie zbilansowany zarówno pod względem kaloryczności, jak i niezbędnych składników odżywczych (białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne).
- Najlepiej jeść 4-5 posiłków dziennie w równych odstępach czasowych (co 2-3 godziny).
- Stosując dietę bogatoresztkową, należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu. Błonnik wiąże wodę znajdującą się w przewodzie pokarmowym. Najlepiej wypijać od 2 do 2,5 litra wody mineralnej dziennie.
- Dieta o wysokiej podaży błonnika (na poziomie 50-70 g dziennie) nie powinna być stosowana przez bardzo długi czas. U osób zdrowych stosowanie diety wysokobłonnikowej przez wiele miesięcy może prowadzić do podrażnienia jelit, zaburzeń w mikroflorze jelitowej, wzdęć, bólu brzucha i niedoborów pokarmowych.
Nie tylko płatki owsiane i kanapki z razowym pieczywem. Co jeść na diecie bogatoresztkowej?
Odpowiednio ułożona dieta bogatoresztkowa jest bardzo smaczna i pożywna. Błonnik pokarmowy daje uczucie sytości po posiłku i to przez długi czas.
Z jakich produktów komponować jadłospis diety wysokobłonnikowej?
Dieta bogatoresztkowa – produkty zalecane (o wysokiej zawartości błonnika):
- otręby pszenne i płatki owsiane oraz inne (pszenne, żytnie, orkiszowe, gryczane),
- kasza gryczana, jęczmienna, owsiana,
- mąka razowa,
- pieczywo razowe, pieczywo ciemne, chleb żytni pełnoziarnisty,
- ryż brązowy,
- makaron pełnoziarnisty,
- suszone owoce,
- surowe owoce i warzywa,
- rośliny strączkowe,
- orzechy,
- ziarna i pestki (sezam, mak, błonnik witalny, słonecznik, dynia),
- soki owocowe,
- soki warzywne.
Dieta bogatoresztkowa – inne zalecane produkty:
- nabiał o niskiej zawartości tłuszczu (chude mleko, jogurt naturalny, ser twarogowy ziarnisty),
- jajka, a szczególnie białka jaj,
- chude ryby,
- chude mięso (najlepsze chude mięsa to kurczak i indyk),
- ulubione przyprawy (z wyłączeniem ostrych),
- słaba herbata, kawa zbożowa,
- zielona herbata,
- herbaty ziołowe,
- woda mineralna.
Dieta bogatoresztkowa – jakich produktów unikać?
Stosowanie diety bogatoresztkowej należy połączyć z przestrzeganiem zasad zdrowego trybu życia.
Sprawdź, jakich produktów nie powinien uwzględniać wysokobłonnikowy jadłospis.
Dieta bogatoresztkowa – tych produktów unikaj:
- tłuszcze zwierzęce spożywane w nadmiarze, tłuste wędliny, tłuste mięsa, tłuste ryby,
- tłuste produkty mleczne, tłusta śmietana, tłuste mleko,
- fermentowane napoje mleczne,
- mąka wysoko oczyszczona, mąka kukurydziana,
- białe pieczywo,
- kasza manna, kukurydziana,
- słodycze, wyroby cukiernicze,
- czekolada i przetwory wysokosłodzone,
- słone przekąski,
- słodzone napoje gazowane,
- alkohol.
Stosowanie diety bogatoresztkowej – przeciwwskazania
Mimo licznych korzyści, płynących ze stosowania diety bogatoresztkowej, również ten sposób odżywiania ma pewne przeciwwskazania.
Jeśli zmagasz się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, niezwłocznie udaj się do lekarza. Odpowiednia, szybka diagnostyka i stosowanie się do zaleceń lekarzy jest najważniejszą częścią leczenia.
Dieta bogatoresztkowa to dieta lecznicza, jednak nie lekkostrawna, dlatego też pewne choroby układu pokarmowego są przeszkodą do jej stosowania. Z wysokobłonnikowego jadłospisu muszą zrezygnować między innymi osoby zmagające się z chorobą wrzodową żołądka, stanami zapalnymi dróg żółciowych i chorobą Leśniowskiego-Crohna.
Dieta bogatoresztkowa dla dzieci
Poza tym ze szczególną ostrożnością należy podchodzić do stosowania diety wysokobłonnikowej u dzieci i młodzieży. Niektóre frakcje błonnika pokarmowego wiążą ważne składniki odżywcze obecne w treści pokarmowej. Przez to wysokie spożycie błonnika może utrudniać wchłanianie witamin i składników mineralnych.
Z błonnikiem związana jest obecność kwasu fitynowego, który utrudnia wchłanianie żelaza, wapnia i cynku. Poza tym zmniejszenie produktów tłuszczowych wpływa na wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Dlatego tak ważne jest odpowiednie zbilansowanie jadłospisu pod względem wszystkich składników odżywczych.
Dieta bogatoresztkowa – lista przeciwwskazań:
- stany zapalne żołądka, w tym choroba wrzodowa,
- stany zapalne dróg żółciowych,
- stany zapalne jelit, w tym choroba Leśniowskiego-Crohna,
- stany zapalne trzustki,
- nieżyty przewodu pokarmowego,
- choroba wrzodowa dwunastnicy,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- stany pooperacyjne,
- stan po zmniejszeniu żołądka,
- choroby zakaźne,
- stan niedożywienia,
- niedobór białka,
- niedobór składników mineralnych i witamin,
- anemia,
- osteoporoza.
Dieta bogatoresztkowa – przykładowy jadłospis
Wiesz już, na czym polega dieta wysokobłonnikowa i jakie produkty są w niej dozwolone.
Sprawdź przykładowy jednodniowy jadłospis, który powstał na podstawie głównych założeń diety bogatoresztkowej.
Dieta bogatoresztkowa – przykładowy jadłospis jednodniowy:
Śniadanie: płatki owsiane na mleku roślinnym, ser twarogowy półtłusty, łyżeczka otrębów pszennych. Do tego kromka pieczywa razowego z szynką, pomidor, sałata, oliwa z oliwek, kawa zbożowa lub słaba herbata.
Drugie śniadanie: bułka pełnoziarnista z hummusem z ciecierzycy, sałatka jarzynowa. Do picia zielona herbata.
Obiad: zupa kalafiorowa z ziemniakami, pieczeń wołowa, kasza gryczana, surówka z selera, jabłka i marchwi. Do tego kompot z jabłek.
Podwieczorek: jogurt naturalny i suszone owoce (na przykład garść suszonych śliwek). Do picia woda mineralna.
Kolacja: chleb żytni pełnoziarnisty, warzywna sałatka z dodatkiem sera feta i pestkami dyni. Do picia woda lub herbata.
Małgorzata Brzezińska
Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.
Zobacz kolejny artykuł