Spis treści
Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego zlokalizowany w przedniej części szyi. Głównym zadaniem tarczycy jest produkcja hormonów, które wpływają między innymi na metabolizm komórkowy, pracę serca, układ nerwowy i termogenezę. Od prawidłowej pracy tarczycy zależy więc kondycja całego organizmu. Jedną z często występujących chorób obejmujących gruczoł tarczycy jest nadczynność. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są główne przyczyny i objawy schorzenia. Poznasz także ogólne zalecenia żywieniowe dla pacjentów zmagających się z nadczynnością tarczycy.
Zanim dowiemy się więcej o chorobach tarczycy, warto przyjrzeć się budowie i funkcjom gruczołu. Tarczyca znajduje się w okolicach tchawicy, poniżej krtani. Swoim kształtem przypomina motyla, gdyż zbudowana jest z dwóch płatów połączonych ze sobą cieśniną.
Tarczyca wytwarza hormony niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Należą do nich między innymi: trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) i kalcytonina.
Hormony tarczycy mają wpływ na kontrolę temperatury ciała i utrzymanie tempa przemiany materii. Wpływają również na płodność, regulując pracę hormonów płciowych.
Nadczynność tarczycy jest zaburzeniem, w którym gruczoł produkuje nadmierne ilości hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny. Z kolei gdy poziom hormonów tarczycy jest zbyt niski, występuje niedoczynność tarczycy.
Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy można zdiagnozować, badając poziom TSH.
TSH to hormon tyreotropowy nazywany także tyreotropiną. Nazwa TSH pochodzi od angielskiego thyroid-stimulating hormone, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „hormon stymulujący tarczycę”.
Hormon TSH produkowany jest przez przysadkę mózgową. Odpowiada między innymi za zwiększenie masy tarczycy, zwiększenie przepływu krwi przez ten narząd oraz nasilenie produkcji hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).
Regulacja wydzielania TSH odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego z hormonami tarczycy.
Kiedy poziom hormonów tarczycy rośnie, świadczy to o nadczynności tarczycy. Wysoki poziom tyroksyny i trójjodotyroniny w organizmie skutkuje jednocześnie niskim poziomem TSH.
Do głównych przyczyn nadczynności tarczycy zaliczamy:
Wśród objawów nadczynności tarczycy znajdują się:
Choć z pozoru może się wydawać, że powyższe objawy nie są groźne, to jednak nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do bardzo uciążliwych dolegliwości (na przykład zaburzeń rytmu serca). Dlatego nigdy nie można ignorować sygnałów, jakie daje organizm. Od czasu do czasu warto kontrolnie zbadać poziom TSH i hormonów tarczycowych.
Głównym elementem leczenia nadczynności tarczycy jest farmakologia, która ma za zadanie obniżyć poziom T3 i T4 w organizmie. W procesie leczenia istotną rolę odgrywa również odpowiednia dieta.
Dieta przy nadczynności tarczycy powinna zostać zbilansowana indywidualnie. Przykładowy jadłospis chorego zależy między innymi od stopnia rozwoju nadczynności. Postępowanie dietetyczne powinno uwzględniać również płeć, wiek i ewentualne inne potrzeby pacjenta (choroby współistniejące, alergie i nietolerancje pokarmowe).
Poniżej przedstawimy ogólne zalecenia żywieniowe dla osób zmagających się z problemem nadczynności tarczycy.
Nadczynność często wiąże się ze spadkiem masy ciała i towarzyszącym mu zanikiem mięśni. Dlatego w diecie przy nadczynności tarczycy najczęściej stosuje się zwiększoną wartość energetyczną (średnio około 15-25% więcej w stosunku do zapotrzebowania osoby zdrowej o tych samych parametrach).
Odpowiednio zbilansowana dieta powinna uwzględniać produkty wysokoenergetyczne o wysokiej wartości odżywczej. W jadłospisie zaleca się nawet 6-7 posiłków o małej objętości wzbogaconych o produkty, takie jak suszone owoce, nasiona, orzechy, oleje roślinne czy awokado. W momencie wyrównania hormonalnego należy niezwłocznie wrócić do diety normokalorycznej ze względu na szybki wzrost masy ciała i ryzyko wystąpienia nadwagi.
W klasycznej diecie osób chorujących na nadczynność tarczycy nie może zabraknąć chudego mięsa, ryb, nabiału, jaj, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz warzyw i owoców. Do jadłospisu należy włączyć także: nasiona roślin strączkowych, orzechy, pestki i oleje roślinne.
Stosując się do zasad zdrowej, odpowiedniej diety należy pamiętać także o technikach kulinarnych. Dieta wspierająca prawidłowe funkcjonowanie tarczycy powinna być lekkostrawna, trzeba unikać zatem grillowania, smażenia i pieczenia z dodatkiem dużych ilości tłuszczu. Najlepiej postawić na gotowanie (w wodzie lub na parze), duszenie i zapiekanie bez tłuszczu (przykład: pieczony łosoś w pergaminie).
Jeśli u pacjenta występują dokuczliwe objawy ze strony układu pokarmowego, należy ograniczyć ilość błonnika w diecie.
Do picia woda lub herbata owocowa. Z diety trzeba wykluczyć słodkie napoje gazowane, w tym napoje energetyzujące. Ze względu na występowanie zaburzeń snu zaleca się również unikanie kofeiny.
Co można jest przy nadczynności tarczycy?
Czego unikać przy nadczynności tarczycy? Ogólna lista produktów przeciwwskazanych:
W diecie przy nadczynności tarczycy należy unikać także napojów zawierających duże ilości cukru i kofeiny.
Zwiększanie kaloryczności diety powinno odbywać się za pomocą produktów wysokoenergetycznych o wysokiej wartości odżywczej, które dostarczą organizmowi nie tylko energię, ale również niezbędne witaminy i składniki mineralne.
Przykłady?
Zamiast niezdrowego fast-foodu, postaw na sałatkę z makaronem, kurczakiem i awokado (możesz dodać pestki dyni i łyżkę oliwy z oliwek do smaku). Zamiast paczki chipsów, wybierz zdrową przekąskę, taką jak garść suszonych owoców.
Wiesz już, że prawidłowe żywienie pełni ważną funkcję w niefarmakologicznym leczeniu nadczynności tarczycy. Odpowiednio zbilansowany jadłospis jest istotny szczególnie ze względu na zwiększony metabolizm i utratę masy ciała przed wyrównaniem hormonalnym.
Właściwe ułożenie diety przy nadczynności może okazać się nie lada wyzwaniem. Dlatego nie wahaj się poprosić o pomoc doświadczonego dietetyka. Z konsultacji dietetycznych możesz skorzystać również w Maczfit.
W naszej ofercie znajdziesz także dietę pudełkową idealnie dopasowaną do potrzeb pacjentów w chorobie Hashimoto, związanej z niedoczynnością tarczycy.