Dieta ubogopurynowa – co jeść, a czego unikać?

Wiele osób z podwyższonym poziomem kwasu moczowego zastanawia się, jak zmienić swoje nawyki żywieniowe. Dieta ubogopurynowa to skuteczne podejście do profilaktyki dny moczanowej. Poznaj jej podstawowe zasady i zacznij działać już dziś.

Co jeść na diecie ubogopurynowej?

Dieta ubogopurynowa skupia się na ograniczeniu spożycia puryn. Puryny to związki chemiczne obecne zarówno w komórkach organizmu, jak i w żywności, stanowiące podstawowy budulec kwasów nukleinowych DNA i RNA. Po spożyciu są metabolizowane do kwasu moczowego, którego nadmiar może prowadzić do rozwoju dny moczanowej. Choroba objawia się bólem i obrzękiem stawów. Codzienny jadłospis w tej diecie powinien dostarczać nie więcej niż 300 mg kwasu moczowego, a w okresach zaostrzenia choroby – nawet mniej. Najważniejsze jest wybieranie produktów o niskiej zawartości puryn, takich jak warzywa, jajka, mleko i jego przetwory.

W praktyce dieta ubogopurynowa opiera się na trzech grupach produktów, podzielonych według ilości powstającego kwasu moczowego:

• do pierwszej grupy należą produkty zalecane, w których z jednej porcji powstaje poniżej 50 mg kwasu moczowego – to mleko, sery, jajka, pieczywo, makaron, większość warzyw i owoców;
• druga grupa obejmuje produkty dozwolone, z których powstaje 50-100 mg kwasu moczowego na porcję – to niektóre ryby, chude mięsa, dynia, banany;
• trzecia grupa to produkty przeciwwskazane, zawierające powyżej 100 mg kwasu moczowego na porcję – podroby, tłuste mięsa, sardynki, śledzie, szproty, niektóre warzywa.

Zasady komponowania jadłospisu w diecie ubogopurynowej

Dieta ubogopurynowa to dieta lekkostrawna, oparta na niskiej zawartości tłuszczów i zwiększonej podaży węglowodanów. Posiłki powinny być gotowane w dużej ilości wody lub na parze, dopuszczalne są także dania pieczone w folii lub duszone, ale bez wstępnego obsmażania. Istotna jest regularność spożywania posiłków – najlepiej 4-5 razy dziennie, z ostatnim posiłkiem jedzonym 3-4 godziny przed snem.

Ważnym elementem jest odpowiednie nawodnienie. Zaleca się picie co najmniej 2 litrów wody dziennie, co wspomaga wydalanie kwasu moczowego z organizmu. Warto sięgać także po herbatki ziołowe i wodę mineralną. Nie należy stosować diet bardzo niskokalorycznych, gdyż to również może nasilać produkcję kwasu moczowego. W okresach zaostrzenia objawów dny moczanowej warto rozważyć dietę bezmięsną lub płynną.

Produkty zalecane w diecie ubogopurynowej

Jak wspomniano, podstawę diety ubogopurynowej stanowią produkty o niskiej zawartości puryn:

• są to przede wszystkim warzywa – marchew, buraki, cebula, pomidor, ogórki, ziemniaki, kapusta biała;
• dozwolone są także owoce – jabłka, kiwi, pomarańcze, truskawki, wiśnie, winogrona;
• nabiał – czyli mleko, jogurty, kefiry, sery białe i twarogowe, to kolejna grupa produktów bezpiecznych w tej diecie;
• jajka, pieczywo jasne i ciemne, makarony, kasze, ryż oraz miód i dżemy również mogą znaleźć się w jadłospisie;
• dopuszczalne są też oleje roślinne i niewielka ilość masła;
• spośród mięs najlepiej wybierać chude gatunki, gotowane w dużej ilości wody, a w przypadku ryb – najlepiej sandacza lub lina, również gotowane.

Produkty dozwolone w ograniczonych ilościach

Dieta ubogopurynowa ogranicza pewne grupy produktów. Należą do nich chude parówki, wołowina, flądra, lin, fasola biała, soczewica, groch, dynia, fasolka szparagowa, kapusta włoska, kapusta czerwona, banany, melony. Warto pamiętać, że im bardziej zaostrzone objawy choroby, tym bardziej restrykcyjnie należy podchodzić do tych produktów. W okresie stabilizacji można pozwolić sobie na niewielkie ilości tych składników. Jednak w czasie napadu dny moczanowej lepiej ich unikać. Spożywanie produktów z tej grupy powinno być kontrolowane i dostosowane do indywidualnej tolerancji organizmu.

Produkty przeciwwskazane w diecie ubogopurynowej

Najważniejszą zasadą diety ubogopurynowej jest eliminacja produktów bogatych w puryny. Do tej grupy należą przede wszystkim: 

• podroby;
• tłuste mięsa;
• konserwy;
• wywary i galarety mięsne oraz rybne;
• tłuste ryby, takie jak sardynki, śledzie, szproty, łosoś wędzony, karp, makrela wędzona;
• owoce morza.

Wśród warzyw zakazane są brokuły, brukselka, papryka, por, szpinak, groszek zielony, kukurydza, soja, rabarbar. Nie zaleca się spożywania grzybów, czekolady, kakao, mocnej herbaty, kawy, napojów alkoholowych, zwłaszcza piwa, oraz słodzonych napojów gazowanych. Tłuszcze zwierzęce, takie jak smalec, słonina, boczek, również należy wykluczyć.

Znaczenie nawodnienia organizmu w terapii dietetycznej

Kluczową rolę w eliminacji kwasu moczowego z organizmu odgrywa odpowiednie nawodnienie. Zalecana dzienna ilość płynów wynosi około 2 litry, co wspomaga pracę nerek w wydalaniu nadmiaru moczanów. Woda powinna być spożywana regularnie przez cały dzień, z większą ilością w godzinach porannych i południowych. Odwodnienie stanowi jeden z najczęstszych czynników wywołujących napady dny moczanowej.

Słabe napary herbatek owocowych i ziołowych stanowią doskonałe uzupełnienie dziennej podaży płynów. W diecie ubogopurynowej dozwolone są również soki owocowe i warzywne, o ile nie zawierają dodatku cukru. Wody mineralne o właściwościach leczniczych, takie jak Jan czy Józef, wykazują szczególnie korzystne działanie w leczeniu schorzeń układu moczowego. Woda Jan potęguje wydalanie soli wapnia, fosforanów i magnezu, podstawowych budulców kamieni nerkowych.

Napoje przeciwwskazane w diecie ubogopurynowej

Alkohol, szczególnie piwo, stanowi jeden z najsilniejszych czynników ryzyka wystąpienia napadów dny moczanowej. Choć sam alkohol nie zawiera puryn, zaburza metabolizm wątroby i sprzyja odwodnieniu organizmu. Mocna kawa naturalna, herbata czarna i kakao zawierają znaczne ilości puryn i powinny być wyeliminowane. Napoje słodzone fruktozą dodatkowo zwiększają ryzyko hiperurykemii poprzez zaburzanie metabolizmu puryn.

Praktyczne zasady przygotowywania posiłków

Jak przygotowywać posiłki na diecie ubogopurynowej? Przedstawiamy pomocne rady:

1. Gotowanie stanowi najlepszą metodę obróbki kulinarnej produktów w diecie ubogopurynowej. Mięso należy gotować w dużej ilości wody, którą następnie powinno się wylać ze względu na wysoką koncentrację wygotowanych puryn;
2. Gotowanie na parze również redukuje zawartość związków azotowych w porównaniu do innych metod przygotowania. 
3. Unikać należy smażenia, pieczenia i duszenia, które koncentrują puryny w produkcie końcowym.
4. Zawiesina z mąki i mleka może zastąpić tradycyjne zasmażki na bazie tłuszczu.
5. Wykorzystywanie wywarów warzywnych zamiast mięsnych do przygotowania zup i sosów znacznie obniża zawartość puryn w gotowych potrawach. 
6. Przyprawy ziołowe i naturalne dodatki smakowe pozwalają urozmaicić posiłki bez ryzyka dla zdrowia. Świeże zioła, czosnek, cebula i papryka nadają potrawom atrakcyjny smak i aromat.

Śniadanie powinno stanowić podstawę energetyczną dnia i zawierać produkty zbożowe, nabiał oraz owoce. Obiady oparte na warzywach, kaszach i niewielkich ilościach chudego białka zapewniają sytość i dostarczają niezbędnych składników odżywczych. Lekkie kolacje zawierające warzywa, produkty zbożowe i nabiał nie obciążają układu trawiennego przed snem. Przekąski między głównymi posiłkami powinny składać się z owoców, orzechów lub produktów mlecznych.

Dieta ubogopurynowa wymaga systematycznego podejścia i cierpliwości w osiąganiu rezultatów terapeutycznych. Właściwe zbilansowanie składników odżywczych przy jednoczesnym ograniczeniu puryn pozwala na kontrolę poziomu kwasu moczowego bez rezygnacji z różnorodności kulinarnej. Regularne kontrole medyczne i współpraca z dietetykiem zapewniają optymalne efekty lecznicze i długotrwałe utrzymanie zdrowia stawów.

Maczfit

Maczfit jest liderem w branży cateringu dietetycznego w Polsce. Nad posiłkami pracuje zespół wykwalifikowanych dietetyków i kucharzy, a certyfikaty i wyróżnienia potwierdzają jakość usługi. Naszą misją jest zmiana nawyków żywieniowych Polaków, co staramy się osiągnąć również poprzez publikowane przez nas treści.