Brak apetytu u dziecka. Dlaczego dziecko nie chce jeść?

Problem braku apetytu u dziecka zawsze budzi niepokój rodziców. Odpowiednio zbilansowane posiłki, dostarczające maluchowi niezbędnych składników odżywczych, gwarantują prawidłowy rozwój dziecka. Gdy pociecha ciągle odmawia jedzenia, jej organizm zaczyna sygnalizować to niepokojącymi objawami. Jakie są przyczyny braku apetytu u dziecka? Jak radzić sobie z sytuacjami, w których dziecko odmawia jedzenia? Czy zmiana nawyków żywieniowych starszych członków rodziny pomoże w przypadku braku apetytu u dzieci? Na te i inne pytania odpowiemy w niniejszym artykule. Zapraszamy do lektury!

Przyczyny braku apetytu u dziecka

Brak apetytu może być stanem przejściowym. Jeśli dziecko odmawia jedzenia od czasu do czasu, a poza tymi incydentami dopisuje mu apetyt, prawdopodobnie nie ma powodów do obaw. Jednak jeśli dziecko nie chce jeść przez dłuższy czas, należy poważnie zainteresować się sprawą i poszukać przyczyn braku apetytu. Z brakiem apetytu najczęściej zmagają się dzieci w wieku przedszkolnym (od 2 do 5 lat) oraz dzieci starsze. Brak apetytu u noworodków i niemowląt może wynikać z ich niedojrzałości lub nieprawidłowych technik karmienia. W przypadku karmienia piersią warto zasięgnąć pomocy położnej lub doradcy laktacyjnego, który pokaże prawidłowe techniki karmienia piersią oraz podpowie, co robić, gdy maluch nie chce jeść. Brak apetytu często występuje również na kolejnych etapach rozwoju dziecka. Rozszerzanie diety czy ząbkowanie mogą powodować osłabiony apetyt. W takich sytuacjach należy być wyrozumiałym i nie można zmuszać dziecka do jedzenia. Utrzymujący się przez dłuższy czas brak łaknienia i towarzyszące mu objawy powinny jednak wzbudzić obawy rodziców.

Poniżej prezentujemy możliwe przyczyny braku apetytu u dzieci.

Przyczyny zdrowotne

Nagła utrata apetytu przez dziecko, które do tej pory jadło normalnie, może wynikać z rozwijającej się infekcji, na przykład zakażenia układu moczowego, schorzenia dróg oddechowych lub zapalenia ucha środkowego.

Zaburzenia łaknienia są również jednym z objawów alergii pokarmowej. Alergie pokarmowe to problem, który często dotyka najmłodszych. Wśród popularnych alergenów znajdują się: mleko krowie, jaja kurze, gluten, orzechy ziemne, owoce morza, seler i soja. Alergia pokarmowa wiąże się z wieloma nieprzyjemnymi dolegliwościami, takimi jak bóle brzucha, luźne stolce, podwyższona temperatura ciała i wysypki skórne. Jeśli po zjedzeniu danego produktu przez dziecko, zauważasz u niego niepokojące objawy, natychmiast udaj się do lekarza. Specjalista zleci odpowiednie badania, które pozwolą potwierdzić lub wykluczyć alergię pokarmową.

Wśród zdrowotnych przyczyn zaniku apetytu u dziecka można wymienić także:

• anemię,
• przewlekłe zaparcia nawykowe,
• zespół złego wchłaniania – związany na przykład z chorobą Leśniowskiego-Crohna,
• chorobę refluksową przełyku,
• choroby pasożytnicze – głównie obecność pasożytów, takich jak owsiki,
• zespół jelita drażliwego i inne zaburzenia ze strony układu pokarmowego.

Przejściowy zanik apetytu u dzieci często występuje także po szczepieniu. Sytuacja powinna wrócić do normy po około 2-3 dniach.

Czynniki środowiskowe

Przyczyną braku apetytu u dziecka mogą być również czynniki środowiskowe. Dziecko jest doskonałym obserwatorem. Jeśli zabraniasz mu jedzenia niezdrowych przekąsek, a sam podjadasz słodycze w dużych ilościach, maluch może się buntować. Czasami dziecko nie chce jeść, bo obserwuje mamę, która od miesięcy jest na restrykcyjnej diecie. Niekiedy niejadek naśladuje starsze rodzeństwo, które ogranicza spożywanie posiłków i narzeka przy stole. Do czynników środowiskowych zaliczamy także błędy żywieniowe popełniane przez rodziców podczas układania jadłospisu dla malucha. Dieta powinna być dopasowana do etapu rozwoju dziecka. Komponując zdrowy jadłospis, należy wziąć pod uwagę zapotrzebowanie organizmu na kalorie i właściwy rozkład składników odżywczych. Aby zachęcić dziecko do jedzenia, należy stawiać na wartościowe odżywczo, różnorodne i kolorowe produkty spożywcze. Nudny jadłospis i mało atrakcyjny wygląd posiłków często powodują, że dziecko między posiłkami zjada mnóstwo przekąsek i wybiera słodkie napoje. Takie zachowanie nie tylko hamuje łaknienie, ale również może być przyczyną wielu chorób dietozależnych, między innymi otyłości i cukrzycy.

Aspekty psychologiczne

Brak apetytu u dzieci może mieć również podłoże psychologiczne. Częstą przypadłością wieku dziecięcego jest neofobia. U dziecka obserwuje się wtedy niechęć do próbowania nowych, nieznanych smaków.

Z jakich innych aspektów psychologicznych może wynikać brak apetytu u dzieci?

• chęć zwrócenia na siebie uwagi,
• nerwowa atmosfera podczas posiłków w domu, kłótnie rodziców lub rodzeństwa,
• skok rozwojowy i związany z nim przejaw buntu,
• stres spowodowany na przykład pójściem do nowego przedszkola, powrotem rodzica do pracy czy pojawieniem się nowego członka rodziny.

Brak apetytu u dziecka – objawy i zagrożenia

Długotrwały deficyt kaloryczny może spowodować nieprawidłowy rozwój narządów i układów w organizmie dziecka, który znajduje się w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju.

Dieta niedoborowa może prowadzić do niedożywienia, skutkującego takimi objawami jak:

• zawroty i bóle głowy,
• bóle brzucha, wzdęcia,
• biegunki, zaparcia,
• spadek masy ciała,
• zahamowanie wzrostu,
• szybkie męczenie się,
• senność, apatia,
• problemy z koncentracją i nauką,
• obniżenie odporności,
• problemy kardiologiczne,
• zaburzenia hormonalne,
• bladość skóry,
• obniżenie sprawności ruchowej,
• niedobory witamin i składników mineralnych i związane z nimi zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Jeśli nagły brak apetytu u dziecka spowodowany jest chorobą to pierwszym sygnałem dla rodzica będą inne niepokojące objawy (np. gorączka, kaszel, katar).

Jak radzić sobie z brakiem apetytu u dziecka?

Jak leczyć brak apetytu? Na początek pamiętaj o tym, aby zawsze uważnie obserwować swoje dziecko. W zdecydowanej większości przypadków obniżenie apetytu u dziecka jest zjawiskiem fizjologicznym adekwatnym do jego wieku. Dzieci między 2 a 5 rokiem życia często mają obniżone łaknienie, które wynika z wolniejszych przyrostów masy ciała niż w okresie niemowlęcym. Warto kontrolować zachowania dziecka przy stole oraz nadzorować jego przyrost masy ciała. Aby sprawdzić, czy przyrost masy ciała i wzrostu dziecka mieszczą się w granicach normy, możesz użyć tzw. siatek centylowych.

Nigdy nie zmuszaj dziecka do jedzenia. Jeśli martwisz się tym, że je za mało, zacznij od konsultacji z lekarzem.

Co zrobić, gdy dziecko nie chce jeść? 

Konsultacje ze specjalistami

Zamiast zmuszania dziecka do jedzenia, należy postawić na konsultację z pediatrą. Przed wizytą warto zanotować swoje obserwacje, np. od kiedy maluch nie chce jeść, czy ma jakieś produkty, po które sięga z przyjemnością, jak duże porcje spożywa. Pediatra skontroluje, czy dziecko rozwija się prawidłowo i czy jego masa ciała jest adekwatna do wieku. Poza tym wykluczy choroby przewlekłe i/lub skieruje na dodatkowe badania, które pomogą uzyskać pełny obraz zdrowia małego pacjenta.

Brak apetytu u dziecka to problem, który często wymaga zmian w codziennej diecie. Dlatego po konsultacji z pediatrą można udać się na konsultację dietetyczną. Doświadczony dietetyk podpowie, jak zachęcić dziecko do jedzenia i zadbać o własne nawyki żywieniowe, gdyż – jak wiemy – dziecko uczy się przez naśladownictwo.

Gdy brak apetytu u dziecka ma podłoże psychologiczne, warto skorzystać także z porady psychologa lub psychodietetyka. Rodzice nie powinni wmuszać w dziecko jedzenia, ale muszą zadbać o jego prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Często to właśnie relacje między domownikami są powodem, dlaczego dziecko nie chce jeść. Rozmowa z terapeutą pomoże znaleźć przyczyny i wdrożyć konieczne zmiany.

Zmiany w diecie dziecka

Jak ułożyć zdrową, smaczną i pożywną dietę dla pociechy? Po pierwsze: należy zadbać o właściwą podaż kalorii, pamiętając że dzieci o drobnej budowie ciała mają stosunkowo niskie zapotrzebowanie energetyczne. Częstym błędem rodziców jest podawanie przedszkolakowi takiej samej porcji jak dorosłemu.

Po drugie: podstawowe posiłki powinny być pełne świeżych i wartościowych odżywczo produktów. W jadłospisie malucha nie może zabraknąć: różnokolorowych warzyw i owoców, roślin strączkowych, produktów zbożowych (najlepiej pełnoziarnistych), produktów mlecznych (lub ich zamienników w przypadku diety wegańskiej) i źródeł zdrowych kwasów tłuszczowych (oleje roślinne, orzechy, pestki). Klasyczną dietę można uzupełnić także o chude mięso i tłuste ryby, czyli produkty, które są doskonałym źródłem pełnowartościowego białka.

Po trzecie: z codziennego jadłospisu należy wyeliminować produkty wysoko przetworzone, pełne cukrów prostych, soli i tłuszczu trans. Dzieci powinny unikać słonych i słodkich przekąsek między głównymi posiłkami oraz wyeliminować z diety słodkie napoje. Rodzice niejadka często cieszą się, że ich dziecko zjadło cokolwiek, więc „nagradzają” pociechę kolejnymi słodkościami. Niestety, spożywanie takich przekąsek obniża chęć na pełnowartościowe dania.

Przygotowując posiłki dla dziecka, zadbaj o to, aby były atrakcyjnie podane. Wybieraj różnokolorowe warzywa i owoce, stosuj aromatyczne zioła i… słuchaj swojej pociechy. Niekiedy podanie makaronu w ulubionej miseczce dziecka potrafi zdziałać cuda.

Zmiana nawyków u całej rodziny

Brak apetytu u dziecka to problem, z którym można poradzić sobie rodzinnie. Jak zachęcić dziecko do jedzenia? Dbaj o to, aby wszyscy członkowie rodziny jedli zdrowo. Gotowe słodycze zakupione w sklepie typu czekolady, żelki, chipsy itp. zastąp domowymi odpowiednikami – mniej przetworzonymi. Wprowadź do jadłospisu orzechy, bakalie, słupki warzyw i owoce. Poza tym możecie spróbować wspólnego przygotowywania posiłków. Wspólne nakrywanie do stołu, krojenie poszczególnych składników czy przyprawianie potraw można połączyć z opowiadaniem ciekawych historii na temat dań. Warto również zachęcać dzieci do próbowania nieznanych smaków, np. poprzez opowiadanie historii o tym, że brokuł to zielony, jadalny kwiat. Przyrządzając i jedząc posiłki wspólnie, wzmacniacie rodzinne więzi.

Wspólna aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna (szczególnie ta na świeżym powietrzu) zwiększa zapotrzebowanie organizmu na kalorie. Pomóż znaleźć dziecku odpowiednią aktywność ruchową (najlepiej dostosowaną do jego zainteresowań) i nie pozwól, aby spędzało cały wolny czas przed komputerem, telefonem czy telewizorem. Jeszcze lepszym rozwiązaniem będzie wspólne uprawianie sportu, nawet rekreacyjnie – przyniesie to mnóstwo korzyści nie tylko dziecku, ale również Tobie!

Oferta cateringu dietetycznego Maczfit

Nie wiesz, jak ułożyć różnorodny jadłospis dla swojego dziecka? Zainspiruj się menu diety pudełkowej Maczfit. Zamów zestaw dla siebie i przekonaj się, że zdrowe jedzenie może być jednocześnie smaczne i pożywne. Sprawdź już teraz szeroką ofertę cateringu dietetycznego Maczfit!

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.